Vooral Toeslagenaffaire schaadt vertrouwen in overheid

Van drie grote kwesties die in aanmerking komen voor een parlementaire enquête heeft met name de Toeslagenaffaire het vertrouwen van burgers in de overheid geschaad. Ook de afhandeling van de gasboringen en herstelwerken in Groningen heeft het vertrouwen in de overheid negatief beïnvloed. Voor de aanpak van de coronacrisis geldt dit minder. Dit blijkt uit onderzoek van I&O Research in opdracht van NRC.

Toeslagenaffaire legt structurele, bestuurlijke weeffout bloot

De Toeslagenaffaire beïnvloedde het vertrouwen in “de overheid” in 71 procent van de gevallen negatief. Naar aanleiding van de Toeslagenaffaire trad het kabinet Rutte III af, maar bijna de helft (47%) van degenen die er iets van meekregen vindt dat onvoldoende. Zij zouden meer of andere consequenties willen zien. Welke? De overheid moet vooral menselijker worden (59%) en moet stoppen met etnisch profileren (mensen op afkomst controleren) (57%).

Vooral het vertrouwen in de overheid van FvD-, PvdD-, Volt-, SP-, D66-, GL-, PvdA- en PVV-kiezers werd geschaad door de Toeslagenaffaire. Ook dat van VVD- en CDA-kiezers, maar beduidend minder. 

Vertrouwen in de overheid negatief beïnvloed

Ook uit de (open) antwoorden op de vraag om een toelichting blijkt dat de Toeslagenaffaire mensen het meest raakt: de meeste respondenten beginnen over deze kwestie. Velen lichten hun verontwaardiging toe met de observatie dat het hier duidelijk niet gaat om een incident, maar dat we te maken hebben met een structurele, bestuurlijke weeffout. Het feit dat de overheid burgers stelselmatig wantrouwt, uitgaat van het kwade en hierbij ook nog eens discriminerend te werk gaat, maakt mensen boos.

Een CDA-kiezer:
“De gaswinning laat een gebrek aan daadkracht zien en legt veel bureaucratie bloot. Maar de toeslagenaffaire laat het falen van het systeem in zijn geheel zien. Het zit veel dieper dan in het politieke laagje.”

Een FvD-kiezer:
“De gevestigde partijen kunnen overal mee weg komen (denken ze) en ik vind dat ze allemaal direct hadden moeten opstappen. Nu zijn ze demissionair maar er is geen verschil, ze kunnen nog steeds gewoon hun slechte gang gaan. Wat een krankzinnig voorbeeld!”

Een DENK-kiezer:
“We worden al jarenlang al gediscrimineerd wegens ons afkomst en geloof en dit moet gestopt worden en ook mensen of politieke leiders die dit aanwakkeren veroordeeld worden en niet meer verkiesbaar stellen…”

Gaswinning in Groningen: Murphy’s law

Ook afhandeling van de Gaswinning in Groningen heeft het vertrouwen geen goed gedaan: de helft (51%) zegt dat deze kwestie zijn of haar vertrouwen in de overheid negatief heeft beïnvloed. Toch lijkt de Groningse zaak meer als een kwestie van Murphy’s law te worden gezien, wat het niet goed praat: het is ongelooflijk dat het keer op keer niet wordt opgelost. Het feit dat onschuldige burgers worden geschaad door de overheid is de rode draad tussen de twee kwesties.
De nasleep van de gaswinning in Groningen deed vooral afbreuk aan het vertrouwen van FvD-, SP, PvdD- en JA21-kiezers.

Een JA21-kiezer:
“Afwikkeling gasschade Groningen duurt veel te lang en omdat het ver van de randstad is krijgt het te weinig aandacht. In toeslagenaffaire was er daadwerkelijk sprake van fraude en het is onbegrijpelijk dat mensen die er geen recht op hebben toch een schadeloosstelling krijgen of een te hoge vergoeding.”

Een CDA-kiezer:
“De problemen in Groningen zijn van een heel ander kaliber. Het hele land heeft geprofiteerd van de gaswinning en aardbevingen waren oorspronkelijk niet voorzien. Dat wil niet zeggen dat de financiële gevolgen voor de getroffen bewoners in Groningen niet beter en sneller hadden kunnen worden afgehandeld.”

Een D66-kiezer:
“Zowel bij de toeslagenaffaire als bij de gaswinning zijn individuen slachtoffer geworden van iets waar zij geen invloed op kunnen uitoefenen, maar waardoor hun leven door de staat totaal overhoop gegooid wordt.”

Coronacrisis: moeilijk goed te doen

De manier waarop de coronacrisis wordt gemanaged wordt de overheid iets minder hard aangerekend: een derde zegt dat het hen negatief heeft beïnvloed, en ongeveer een op zes zelfs positief. Burgers zijn relatief mild. Of men zegt dat het kabinet doet wat het kan, of men zegt begrip te hebben voor fouten die worden gemaakt, het is immers een nieuwe crisissituatie. Dat geldt niet voor PVV-, FvD-kiezers, die nemen de overheid dit beleid wel echt kwalijk.

VVD-kiezer:
“Corona-aanpak sta ik achter, toeslagenaffaire heeft heel de politiek schuld aan, in het geval van Groningen zijn wel foute keuzes gemaakt.”

SP-kiezer:
“Wat betreft de coronacrisis: het was voor iedereen een nieuwe situatie: het is moeilijk dat goed te doen.”

FvD-kiezer:
“Nederland is een politiestaat, oefent terreur uit om mensen te dwingen zich aan maatregelen te houden. Anders denkenden worden weggezet al gekkies en complotdenkers. Alleen de mening van de overheid is de waarheid.”

Verantwoording

I&O Research voerde dit onderzoek uit in opdracht van NRC Handelsblad. Het onderzoek vond plaats van maandagochtend 1 maart tot dinsdagmiddag 2 maart 2021.
In totaal werkten 1.448 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek. Het grootste deel hiervan is afkomstig uit het I&O Research Panel, een beperkt aantal vulde de vragenlijst in via het panel van PanelClix.

Download het volledige rapport hier (pdf).